نقشه قالی ایرانی طی زمان تکامل یافته است. در قالیهای ایرانی تا زمان شاه طهماسب تنها طرح‌های هندسی به کار می رفته است. اما در این دوره طرح‌های جدیدی به صورت منحنی استفاده شد هنر قالی بافی مسیر تکامل را پیمود. در این میان همواره طراحان بزرگ قالی نقش به سزایی در تعالی طرح فرش ایرانی داشته اند زیرا آنان با قریحه و هنرشان و ترکیب این قریحه با ابتکارشان توانسته اند همواره این طرح ها را در مسیر شکوفایی قرار دهند. از این رو شاید بتوان فرش ایرانی را معادل فرش زیبا دانست.
نقش قالی مشهد
از طراحان به نام ایران و مشهد عبدالحمید صنعت نگار که در
سال 1287 زاده شد می توان نام برد. وی در
کارگاه معروف براردان عمو اوغلی فعالیت داشته و نقشه تعداد زیادی از قالیهای این کارگاه را وی طرح زده است.
سایر طراحان معروف مشهد:
علی اکبر طرحچی،
محمد حسین فخرالواعظین مهدوی
احمد بهبودی
و حسین شهیدینژاد
احمئ بهبودی و حسین شهیدی نژاد در زمره هنرمندان آستان قدس رضوی می باشند.
تبریز
تبریزی ها به علت موقعیت جغرافیای و ارتباط با اروپایی ها کاملا
از نیاز های غربی ها آگاه بوده اند. این
ارتباط و البته خلاقیت و بی پروایی طراحان این شهر، تبریز را به یکی از مهمترین
شهرهای طراحی نقش فرش تبدیل کرده است. .
تعدادی از طراحان بزرگ و اثر گذار این شهر:
استاد خیابانی
استاد حسین بنام
استاد ارژنگی
استاد اماقانی
استاد میر مصور
نقش قالی کرمان
از طراحان به نام و پیشکسوت کرمان محسن خان که در سال 1211 زاده شد می توان نام برد. پسر وی حسنخان هم یکی از طراحان مشهور و قدیمی نقش قالی کرمانی می باشد.
سایر طراحان معروف مشهد:
اکبر فدایی،
زمانخان،
عزیز الله بهارستانی
احمد علیخان
رضا بهرهمند
حسین راوری
حسین واعظی
عباس سروری
احمد کیوان
نقش قالی کاشان
طراحان مشهور کاشان را می توانید در لیست زیر مشاهده نمائید. طراحانی که تاثیر به سزایی در طرح و نقش فرش کاشان گذاشته اند:
رضا صانعی
میرزا نصرالله صانعی
رضا وفا
دبیرالصنایع
عباس صنیعی
مرتضی درویش
محسن صانعی
محمد افسری
محمد صنیعی
رضا صانعی پیشکسوت هنر نقش قالی متولد کاشان به سال 1265 می باشد. در دوره او دو استاد برجسته نقاشی یعنی میرزا احمد و برادرش میرزا علی اکبر به آموزش نقاشی مشغول بودند که وی به نزد آنان برای فراگیری این هنر رفت. او به سبک دورنما و پرتره علاقمند بوده است.
میرزا نصرالله صانعی هم که هم دوره اوست آثاری به سبک کلاسیک خلق کرده است.
رضا وفا، دبیرالصنایع، عباس صنیعی از استادان هنر نقاشی قالی هستند
که با ذوق و نوآوری هنری خود به تعالی این هنر کمک شایانی کردند؛ محمد افسری در
حوزه طبیعت آثاری را خلق کرده است.
تنوع در طرح فرش ایرانی زیاد است. اما به طور کلی دسته بندی زیر از طرح های به کار رفته در قالی ایرانی ارائه شده است.
گروه 1- افشان
اشکال در طرح افشان به صورت منفک و منقطع از یکدیگر طراحی می‌گردند. در این طرح همهاشکال پراکنده بوده و قرینگی رعایت نمی شود.. مانند طرح ، افشان اسلیمی افشان دست گل، افشان شاخه پیچ
گروه 2- گل فرنگ
محوریت این طرح بر کاربرد گلدان‌های فرنگی و گل‌های طبیعی مانند گل رز با رنگ‌های مانند سرخ می‌باشد. این طرح از طرح های زیبا فرش می باشد. می توان به گل فرنگ بیجار، گل فرنگ دسته گلی، گل فرنگ گل و بلبل گل فرنگ دسته گلی، اشاره کرد.
گروه 3 - قابی
این طرح از دیگر طرح های فرش ایرانی است که در آن قالی شبکه بندی و خانه خانه می‌شود و هر خانه با خانهٔ دیگر فرق دارد، این طرح‌ها را قاب خشتی هم می گویند در این طرح متن قالی چند ضلعی‌های منظم و نا منظم دارد مانند قاب بختیاری، قاب اسلیمی قاب تصویری،
گروه 4- آثارباستانی
بناها، عمارات و اشکال تزیینی آنها مواردی است که در طرح آثارباستانی به کار می رود.. گاه نقوش این بناها تغیرر دادا می شود اما ساختار و اصلی طرح با طرح اصلی یکی است. . از معروف‌ترین طرح‌های آن می‌توان بهمسجد امام اصفهان،تخت جمشید شیراز، طاق بستان... اشاره کرد
گروه 5- شاه‌عباسی
طرح‌های شاه عباسی بر محوریت کاربرد گل معروف شاه عباسی است. می توان ااز میان طرح های فرش به ، شاه عباسی درختی، ، شاه عباسی جانوری، شاه عباسی هفت رنگ اشاره کرد.
گروه 6- اقتباسی
بافنده های کشورمان در طرح‌های فرش مناطق مرزی ایران تغییراتی ایجاد کرده اند و به اصطلاح از طرح های این مناطق اقتباس کرده اند. مانند طرح‌های معروف به قفقازی
گروه 7 - ایلی وعشایری
عشایر ایران طرح قالی های خود را از تخیلات خود گرفته و نقوش زیبایی را می افرینند. طرح های عشایری ساده و عاری از قرینه اند.